اتاق آکوستیک

روش‌های آکوستیک کردن اتاق

آکوستیک ‌کردن اتاق با تنظیم سه جنبه صدا، یعنی بازتاب (reflection)، طنین (reverberation) و رزونانس (resonance) انجام می‌شود. به‌عبارت دیگر همه موادی که برای طراحی اتاق آکوستیک استفاده می‌شوند، با کنترل یک یا چند جنبه فوق، صدا را کنترل می‌کنند.

1. بازتاب (reflection)

بازتاب یا انعکاس یکی از مشکلاتی است که در اتاق رایج است. وقتی امواج صوتی در اتاق حرکت می‌کنند، به سطوحی مانند دیوارها، مبلمان یا اشیاء دیگر برخورد می‌کنند. وقتی این امواج به‌سطوح خاصی برخورد می‌کنند، برمی‌گردند و در جهت دیگری شروع به حرکت می‌کنند. موج صوتی منعکس‌شده به فضای اطراف بازمی‌گردد و صدایی را ایجاد می‌کند که معمولاً به‌عنوان اکو شناخته می‌شود. در یک فضای بسته، امواج صوتی می‌توانند بازتاب‌های متعددی داشته باشند.

2. طنین (reverberation)

طنین زمانی رخ می‌دهد که امواج صوتیِ متعدد از سطوح مختلف موجود در اتاق منعکس شده و سپس با هم جمع می‌شوند. این ویژگی سبب می‌شود که صدا در اتاق بپیچد. برای مثال، وقتی وارد یک اتاق خالی می‌شوید، با ایجاد یک صدای کوچک پژواک زیادی می‌شنوید. طنین می‌تواند سبب کاهش کیفیت صدا شود. برای مثال در فضاهایی مانند رستوران‌ها، طنین‌افتادن قاشق و چنگال بسیار آزاردهنده است. همچنین، در اتاق‌هایی که کنفرانس برقرار می‌شود، طنین از کیفیت کنفرانس می‌کاهد.

3. رزونانس (resonance)

تمام اجسام و مواد موجود در یک اتاق با فرکانس طبیعی ارتعاش می‌کنند. هنگامی‌که صدایی در اتاق تولید می‌شود به‌سطوح مختلف برخورد می‌کند. در صورتی‌که فرکانس صدای تولیدی، با فرکانس جسمی که صدا به آن برخورده کرده است یکی باشد، این ارتعاش تشدید شده و به اصطلاح رزونانس ایجاد می‌شود. رزونانس باعث می‌شود که صداها بلند و مخدوش شوند و همچنین اگر در اتاق سیستم صوتی وجود دارد، دچار اختلال گردد.

انواع مواد و تجهیزات برای اتاق آکوستیک

مواد و تجهیزات زیادی برای آکوستیک ‌کردن اتاق وجود دارند که متخصصین آکوستیک با توجه به ویژگی‌های مختلف اتاق مورد نظر از آن‌ها بهره می‌برند. برخی از این وسایل مورد نیاز برای ساخت اتاق آکوستیک به‌شرح زیر هستند: 

تله باس (Bass traps) 

تله‌های باس، دستگاه‌های آکوستیکی هستند که برای رفع مشکلات ناشی از اصوات با فرکانس پایین، به‌ویژه فرکانس‌های باس استفاده می‌شوند. این فرکانس‌ها به‌ دلیل داشتن طول موج‌های طولانی‌تر، به‌سختی قابل مدیریت هستند. آن‌ها در گوشه‌ها جمع می‌شوند و صدای بم را در اتاق بسیار بلند می‌کنند. تله‌های باس معمولا در گوشه‌های اتاق نصب می‌شوند تا این صداها را خنثی کنند. آن‌ها معمولاً با استفاده از موادی با چگالی بالا و رزونانس کم ساخته می‌شوند. مواد متداول عبارتند از فایبرگلاس سفت و سخت، پشم معدنی، یا سایر مواد جاذب متراکم. تله‌های ضخیم‌تر در جذب فرکانس‌های پایین‌تر مؤثرتر هستند، در‌حالی‌که تله‌های نازک‌تر برای فرکانس‌های بالاتر مناسب‌تر هستند. این تله‌ها را می‌توان روی سقف هم نصب کرد.

پنل‌های آکوستیک (Acoustic Panels)

پنل‌های آکوستیک برای جذب انعکاس صدا در یک اتاق آکوستیک، کاهش طنین و کنترل اکو طراحی شده‌اند. آن‌ها نازک‌تر از تله‌های باس هستند، بنابراین نمی‌توانند فرکانس‌های پایین را کنترل کنند. اما نکته مثبت آن‌ها این است که بسیاری از آن‌ها شبیه اثر هنری هستند و به راحتی می‌توان آن‌ها را روی دیوار به‌جای یک تابلو نصب کرد. این پانل‌ها معمولاً از یک قاب سفت و سخت پر از مواد جاذب صدا مانند فایبرگلاس یا پشم معدنی تشکیل شده‌اند و با پارچه شفاف آکوستیک پوشیده شده‌اند تا برای آکوستیک ‌کردن اتاق مناسب باشند.

ابرهای سقفی (Ceiling Clouds)

ابرهای سقفی، پنل‌های آکوستیک معلقی هستند که به‌طور عمودی از سقف آویزان می‌شوند. آن‌ها هدفی مشابه با پانل‌های آکوستیک دیواری دارند، یعنی بازتاب صدا و طنین را در اتاق آکوستیک کنترل می‌کنند. این ابرها، بیشتر در مکان‌هایی که سقف بلندی دارند کاربرد داشته و ممکن است از جنس مواد مختلفی مانند فوم، پارچه و فلز باشند. 

نل های دیفیوزر (Diffuser Panels)

پانل‌های پخش‌کننده یا دیفیوزر، انعکاس صدا را پراکنده می‌کنند. آن‌ها برخلاف انواع قبلی تجهیزات آکوستیک، صدا را خفه نمی‌کنند، بلکه به زنده‌نگه‌داشتن صدا کمک می‌کنند و در عین حال مانع از اکو، طنین و روزنانس می‌شوند. این پنل‌ها معمولا با الگوها یا اشکال سه‌بعدی خاصی طراحی می‌شوند تا امواج صوتی را پراکنده کنند. آن‌ها را می‌توان روی دیوارها قرار داد تا بازتاب‌های مستقیم را از بین ببرند و پخش صدا را در سراسر اتاق بهبود بخشند.

فوم آکوستیک (Acoustic Foam)

فوم آکوستیک یک ماده سبک‌وزن است که برای جذب صدا در اتاق آکوستیک استفاده می‌شود. این فوم، در جذب فرکانس‌های بالا تا متوسط موثر است و معمولاً برای کنترل پژواک فلاتر و بازتاب‌های میان‌برد استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که بسیاری از انواع پنل‌های آکوستیک نیز از جنس فوم آکوستیک ساخته می‌شوند، با این تفاوت که ظاهر آن‌ها کاملا صاف و شیک است. این درحالی است که فوم آکوستیک معمولا به‌شکل خام و با ظاهر جعبه تخم‌مرغی ارائه می‌شود.

عایق فایبرگلاس (Fiberglass Insulation)

عایق فایبرگلاس یک ماده متراکم و فیبری است که هم برای عایق حرارتی و هم برای عایق صوتی استفاده می‌شود. این ماده برای جلوگیری از انتقال صدا از یک اتاق به اتاق دیگر کاربرد دارد و در آکوستیک اتاق، در درجه اول برای جذب فرکانس پایین استفاده می‌شود. اما انواع ضخیم آن در آکوستیک ‌کردن اتاق مانند تله باس عمل می‌کند. گاهی برای بهبود جذب صدا، یک لایه نازک از فایبرگلاس را با فاصله بین عایق ضخیم و دیوار نصب می‌کنند تا صداها را به خود جذب کند.

تشدید‌کننده‌های هلمهولتز (Helmholtz Resonators)

تشدید‌کننده‌های هلمهولتز برای جذب فرکانس‌های خاص طراحی شده‌اند و به‌عنوان یک جاذب تنظیم‌شده عمل می‌کنند. آن‌ها با جذب صداهایی که با روزنانس آن‌ها هم‌خوانی دارد، مانع از افزایش صدا و ایجاد رزونانس می‌شوند. این دستگاه‌ها شبیه یک گلدان هستند و با اندازه‌ها و طراحی‌های مختلف برای جلوگیری از رزونانس اصوات مختلف کاربرد دارند.

سخن آخر

هر یک از این عناصر ذکر‌شده، نقش منحصر‌به‌فردی در آکوستیک ‌کردن اتاق دارند. انتخاب نوع تجهیزات آکوستیک به چالش‌های صوتی خاص فضا، نیازها، هدف و فرکانس‌های صدا وابسته است. آکوستیست‌ها یا طراحان حرفه‌ای اغلب اتاق را ارزیابی می‌کنند تا متوجه شوند چه ترکیبی از تجهیزات برای ایجاد اتاق آکوستیک لازم است.